Fight cancer ambassadeur en oncoloog-internist Hans Westgeest schrijft een column voor LoveLife.nl, waarin hij een inkijkje geeft in zijn dagelijks leven als arts in het Amphia ziekenhuis in Breda. Lees mee met interessante patiëntenverhalen en bijzondere anekdotes (NB. de patiënten hebben hiervoor toestemming gegeven).
We waren bijna klaar met het consult, toen plotseling zijn handen mij opvielen. De man werd nu ongeveer twee maanden behandeld met pillen vanwege uitgezaaide melanoom, een agressieve vorm van huidkanker. Hoewel hij erg ziek was toen we de behandeling begonnen, sloegen de pillen gelukkig aan. Hij zit ogenschijnlijk gezond tegenover mij.
“Als ik naar uw handen kijk, valt me op dat er witte ontkleuringen op zitten”, stel ik vast.
Hij denkt even na en zegt: “Ja, gek hè? Die zijn sinds ongeveer een jaar ontstaan. Ook op andere plekken op mijn lijf. Ik vind het niet fraai, maar de huisarts vertelde me destijds dat het onschuldig was en er niks tegen te doen is.”
Ik leg hem uit dat we dat vitiligo noemen: een reactie van de witte bloedcellen (afweercellen) tegen pigmentcellen. Daardoor verdwijnt het gekleurde pigment uit de huid en lijken er witte vlekken ontstaan. Een immuunreactie tegen je eigen pigmentcellen dus: een auto-immuunziekte. Dat kan inderdaad spontaan beginnen, maar bij patiënten met melanoom kan het ook een teken zijn dat het immuunsysteem tegen het melanoom aan het vechten is. Omdat de kwaadaardige melanoomcellen ontstaan zijn uit pigmentcellen (de melanocyten), lijken ze soms nog zoveel op elkaar dat de afweercellen op zowel de tumor als het pigment reageren.
Als we melanoom met immunotherapie behandelen is het precies de bedoeling dat de afweercellen de kankercellen gaan herkennen en aanvallen. Met eiwitinfusen zorgen we ervoor dat de melanoomcellen beter zichtbaar worden voor de afweercellen en dat de afweercellen veel alerter worden. We versterken daarmee de afweerreactie. Dat lukt bij meer dan de helft van de behandelde patiënten heel goed. Wonderbaarlijk eigenlijk. Dr. William Woglom (1879-1953) was een chirurg die zich al in 1929 uitsprak over dit wonder: “Wie niet geschoold is in biochemie of geneeskunde heeft misschien geen idee hoe moeilijk het probleem van kankerbehandeling is. Het is bijna – niet helemaal, maar bijna – zo moeilijk als een geneesmiddel ontdekken dat het linker oor laat verdwijnen en het rechter oor intact laat. Zo minimaal is het verschil tussen een kankercel en zijn gezonde voorganger.”
Dik zeventig jaar later, in het begin van de huidige eeuw, werd het geneesmiddel waar Woglom over sprak eindelijk ontdekt: immunotherapie met “checkpointremmers”. Deze eiwitinfusen worden bij steeds meer soorten kanker succesvol ingezet. De ontdekkers Allison en Honjo kregen daarvoor in 2018 de Nobelprijs van de geneeskunde.
Ik heb al bij veel patiënten de witte ontkleuring van de huid gezien nadat ze immunotherapie kregen. Uit wetenschappelijk onderzoek weten we dat dat een gunstig teken is, een signaal dat het immuunsysteem geactiveerd is tegen het melanoom.
Als ik klaar ben met mijn uitleg zeg ik hem: “Het is misschien niet zo fraai, maar zie het als een gunstig signaal. Ondanks de ontkleuring wist het melanoom zich uit te zaaien in je lijf. Kennelijk was de afweerreactie net niet sterk genoeg. Maar hopelijk hebben we dankzij de pillen de strijd in je lijf weten te kenteren en maken je eigen afweercellen het nu alsnog af.”
Als ik hem een hand geef tot besluit, grijnst hij. Gelukkig van oor tot oor.
