Dankzij wetenschappelijk onderzoek overleven steeds meer mensen kanker. Maar nog altijd overlijden jaarlijks zo’n 45.000 Nederlanders aan deze vreselijke ziekte. Daarom blijft Fight cancer zich onverminderd inzetten voor wetenschappelijk onderzoek naar methoden om kanker beter op te sporen en te behandelen.
Fight cancer richt zich op enkele onderzoeken tegelijkertijd. In dit artikel behandelen we het onderzoek ‘Protonentherapie: welke patiënt heeft er het meeste baat bij?’
Waarom dit onderzoek?
Bestraling van kanker gebeurt al decennialang met fotonen. Dat zijn pakketjes energie die dwars door het lichaam heen schieten en daarbij niet alleen de tumorcellen raken, maar ook het gezonde weefsel vóór en achter de tumor. Volgens de natuurkunde kan bestraling met protonen het gezonde weefsel ontzien, omdat – mits goed afgesteld – protonen hun lading enkel in de tumor afgeven.
In de afgelopen jaren zijn vier protonencentra gebouwd in Nederland. In 2018 is de eerste patiënt ook daadwerkelijk bestraald in Groningen. Protonenbestraling is voorwaardelijk opgenomen in de verzekerde zorg, op voorwaarde dat de behandeling in een nationaal register wordt geëvalueerd op effectiviteit, complicaties en kosteneffectiviteit. Dit project voorziet in het opzetten van zo’n register.
Doelen
Hiermee hopen we bij te dragen aan de implementatie van een nieuwe vorm van bestraling in Nederland: protonentherapie. Dat is een moderne bestralingstechniek die het mogelijk maakt om veel gerichter de tumor te bestralen, met minder bijwerkingen. Om zo’n nieuwe techniek optimaal te benutten is het belangrijk om de behandeldata goed te bestuderen.
Hoe?
Onze aanpak heet de Personal Health Train (animatie) en werkt zo:
1) We bouwen data stations op de plek waar de data wordt vastgelegd (bijv. ziekenhuizen). In elk station slaan we de data op dezelfde manier op.
2) We bouwen ‘data treinen’ waar een onderzoeksvraag in zit. Bijvoorbeeld de vraag ‘Welke karakteristieken van patiënten zijn belangrijk voor een succesvolle behandeling met protonentherapie?’
3) We bouwen sporen waarmee de treinen op een streng beveiligde manier de stations kunnen bezoeken om deze vraag te beantwoorden. Het unieke aan de Personal Health Train is dat we de vraag naar de data sturen en daar beantwoorden. De data wordt dus niet verplaatst. Dat heeft grote voordelen, zowel voor de privacy van patiënten als voor het feit dat zij de controle behouden over hun eigen data.
Update voortgang onderzoek (januari 2021)
Met de wiskundige modellen die de onderzoekers ontwikkelen, willen ze per patiënt kunnen inschatten of deze is gebaat bij protonentherapie of dat de meer traditionele vorm van bestraling al voldoet.
Door de inzet van deze wiskundige modellen zijn in het protonentherapiecentrum in Groningen inmiddels de eerste patiënten met hoofd- en halskanker bestraald. Het is nog te vroeg om iets over langetermijneffecten te zeggen, maar de behandelaars zien wel dat het aantal acute complicaties bij deze groep lager ligt in vergelijking met traditionele bestraling. Waar vroeger de helft van deze patiënten zes weken na bestraling nog afhankelijk was van sondevoeding, was dat bij de met protonen bestraalde groep nog slechts 15%, zo wees een eerste evaluatie uit. Dit resultaat toont aan hoe belangrijk het is om de juiste groep patiënten te selecteren voor deze nieuwe vorm van bestraling.
In 2020 heeft de onderzoeksgroep in Groningen ook gepubliceerd over het verminderen van bijwerkingen met protonentherapie bij patiënten met strottenhoofdkanker, en de mogelijkheid om deze vorm van bestraling in te zetten bij hersentumoren.
Praktische informatie
Onderzoekers: Andre Dekker & Hans Langendijk
Projectcode: 8254 / 2017-1
Titel project: Proton therapy research infrastructure – ProTRAIT
Projectleiders: prof. Hans Langendijk, prof. André Dekker
Instituten: UMC Groningen, Maastricht UMC
Startdatum: medio 2018
Duur project: 3 jaar
Financiering KWF: €1,545,098.60
