Dankzij wetenschappelijk onderzoek overleven steeds meer mensen kanker. Maar nog altijd overlijden jaarlijks zo’n 45.000 Nederlanders aan deze vreselijke ziekte. Daarom blijft Fight cancer zich onverminderd inzetten voor wetenschappelijk onderzoek naar methoden om kanker beter op te sporen en te behandelen.
Fight cancer richt zich op enkele onderzoeken tegelijkertijd. In dit artikel behandelen we het onderzoek ‘Hypermutaties in acute lymfatische leukemie bij kinderen’. Dit onderzoek richt zich op een nieuw fenomeen dat geconstateerd is bij kinderen met leukemie waarbij de ziekte terugkeert na behandeling.
Waarom dit onderzoek?
Hoewel kinderen met acute lymfatische leukemie (ALL) een steeds grotere kans op genezing hebben, overlijden er nog steeds patiënten als de ziekte terugkeert.
Het onderzoek
Deze onderzoeksgroep heeft veel kennis opgedaan over wat er misgaat bij patiënten bij wie ALL terugkeert. Ze hebben ontdekt dat in de leukemiecellen een proces van ‘hypermutatie’ optreedt: een razendsnelle opeenvolging van foutjes in het DNA. Omdat hypermutatie juist veel bij teruggekeerde kanker wordt waargenomen, vermoeden de onderzoekers dat de behandeling een rol heeft gespeeld bij dit proces. In dit project willen ze dan ook meer kennis vergaren over hypermutaties.
Hoewel op dit moment meer dan 85% van de kinderen met leukemie kan worden genezen, is bij terugkeer van de ziekte de kans op genezing sterk verminderd. Door een beter inzicht te krijgen in de veranderingen die de leukemie heeft ondergaan bij een recidief hopen we de behandeling te kunnen verbeteren en meer recidieven te voorkomen.
In weefselmateriaal van ALL patiënten kunnen de onderzoekers terugzoeken op de aanwezigheid van hypermutaties. Vervolgens gaan ze het onderliggende mechanisme nader onderzoeken: wat gaat er precies mis in deze cellen, en op welke manieren kunnen hypermutaties ontstaan?
Vervolgens wordt onderzocht wat dit voor de patiënt betekent: als ALL terugkeert, geven hypermutaties dan een beter of slechter vooruitzicht dan teruggekeerde tumoren zonder deze hypermutaties? En zijn er bestaande middelen die goed kunnen werken tegen deze kanker?
Doelen
We hebben drie belangrijke doelen. Ten eerste willen we de in het verleden opgeslagen monsters van recidief ALL patiënten onderzoeken op het voorkomen van hypermutatie. Vervolgens gaan we de mechanismen van hypermutatie nader onderzoeken. Zijn hier bijvoorbeeld essentiële componenten van het DNA-herstelmechanisme van de leukemiecel uitgeschakeld, of zijn er juist componenten van gereguleerde DNA-verandermechanismen overactief waardoor ze foutjes aanbrengen op plekken in het DNA waar dat normaal niet gebeurt? Tenslotte gaan we bekijken wat dit betekent voor de patiënt zelf: zijn er bepaalde componenten in de eerste behandeling die bij sommige patiënten dit verschijnsel induceert? Hebben patiënten met gehypermuteerde ALL recidieven een slechtere of juist betere prognose? En, zijn er middelen die op dit moment worden toegepast op kinderen met recidief ALL die minder goed of juist beter werken als er sprake is van hypermutatie?
Update voortgang onderzoek (januari 2021)
Dit onderzoek wordt gedaan door bioinformatici, die grote datasets met genetische gegevens uit tumormateriaal analyseren op de aanwezigheid van hypermutaties. Het onderzoek is nu een jaar onderweg en hun werk vordert gestaag.
Later in het project komen er ook labwerkzaamheden bij kijken, om te onderzoeken waar het precies misgaat in cellen. Hier is inmiddels dankzij de steun van Fight cancer een enthousiaste PhD-student voor aangesteld.
In deze wetenschappelijke publicatie beschrijft de onderzoeksgroep hoe ze door analyse van weefsel van 92 patiënten met teruggekeerde acute lymfatische leukemie 50 mutatiepatronen vonden die dit mechanisme kunnen verklaren. Die kennis is belangrijk om aanknopingspunten voor nieuwe behandeling te kunnen vinden.
De onderzoeker
Roland Kuiper – 51 jaar – Onderzoeker Prinses Maxima Centrum voor kinderoncologie
“Ik put veel energie uit de momenten waarop we in ons onderzoek nieuwe ontdekkingen doen die nieuwe inzichten geven en kansen bieden. Eén van de uitdagingen waar we in ons onderzoek dagelijks mee te maken hebben, is het goed en efficiënt gebruik van onderzoeksmateriaal. Omdat we werken aan zeldzame aandoeningen is tumormateriaal van deze kinderen van grote waarde voor veel onderzoek, en moet het gebruik ervan weloverwogen gebeuren. Doordat naast de zorg ook het onderzoek aan kinderkanker nu grotendeels gecentraliseerd is, hebben we hier een enorme slag in kunnen maken.”
Praktische informatie
Dit project levert fundamentele kennis op over een proces dat geregeld optreedt bij patiënten met terugkerende ALL. Door de manier waarop onderzoek en zorg in het Prinses Máxima Centrum verbonden zijn, is snelle toepassing van deze kennis mogelijk.
Projectcode: 12482 / 2019-1
Titel: Hypermutatie in acute lymfatische leukemie bij kinderen en de gevolgen voor behandeling
Projectleider: dr. Ronald Kuipers
Instituut: Prinses Máxima Centrum
Startdatum: 1 januari 2020
Looptijd: 4 jaar
Kankersoort: Leukemie
Projectbudget: € 550.403,-
